Een transmediaal project van Cigdem Yuksel
‘Moslima’ maakt de geschiedenis van eerste generatie vrouwen uit Turkije zichtbaar
Een lange jas, bloemetjes hoofddoek, lopend op de markt met een boodschappenwagentje, op de rug van afstand met lange lens geschoten: het is het stereotiepe beeld van de eerste generatie ‘migrantenvrouw’ in Nederland. Çiğdem stoort zich hier al jaren aan. Deze vrouwen lijken in niets op haarzelf of de vrouwen in haar familie. Waar is het verhaal van haar oma, die door haar land en familie te verlaten en met hard werken een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse economie?
De frustratie over deze beperkte beeldvorming was de start van een omvangrijk transmediaal project waarin Çiğdem de bestaande beeldvorming onderzocht, aankaartte bij collega-beeldmakers en redacteuren, en waarmee zij nieuw werk maakt om te komen tot een diverser en inclusiever beeld.
Onderzoeksrapport en podcast
Het project begon in 2020 met Çiğdems onderzoek naar werking van beeldbanken, archieven en beeldvorming: ‘Moslima’ en haar vervolgonderzoek ‘Moslima in kranten’.
Met audio documentairemaker Maartje Duin maakte ze de podcast ‘Moslima’ (Prospektor/VPRO). In dit radiodocumentairetweeluik onderzoeken zij hoe de beeldvorming van ‘de moslima’ door de jaren heen is ontstaan en hoe zij dat beeld kunnen veranderen.
Ze gaan langs bij fotografen, beeldbank ANP en beeldredacteuren van kranten. Die zitten, zo blijkt, niet allemaal op hun bezoek te wachten. Daarnaast spreken Çiğdem en Maartje experts die vertellen hoe het beeld van ‘de moslima’ in het westen is ontstaan, met nadruk op het Nederland van na 9/11. Beeldvorming, zo wordt duidelijk, is een gelaagd systeem waarin elke speler verantwoordelijkheid draagt.
Lukt het Cigdem om anderen daarvan te overtuigen? Hoe versla je als eenling een systeem dat al decennia bestaat? “Ik laat me niet intimideren, echt niet.”
Luister de podcast hier
De onderzoeken zijn mogelijk gemaakt dankzij steun van Stichting Democratie en Media. De podcast kwam tot stand met bijdragen van VPRO en Fonds ZOZ.
Gesprekkenreeks en verandertraject
Om bewustwording te creëren bij collega-fotografen, beeldredacteuren en archieven en verandering te bewerkstelligen, organiseerden we vervolgens bij debatcentrum Pakhuis de Zwijger een gesprekkenreeks waarin we het probleem bespraken, op zoek gingen naar inspiratie voor hoe het anders kan, en keken naar de invloed van kunstmatige intelligentie en digitalisering op de beelden van de toekomst.
Ook ging Çiğdem samen met persfotograaf Ilvy Njiokiktjien in gesprek met andere persfotografen en gaf ze samen met beeldonderzoeker Merel Bem workshops op redacties, waaronder die van RTL Nieuws en de VPRO, waarin zij op zoek gingen naar manieren om in de praktijk anders te werk te gaan om zo eenzijdige beeldvorming te vermijden.
De gesprekkenreeks is financieel mogelijk gemaakt door Pictoright en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.
Beeld: VPRO (C) Khalid Amakran
Audiodocumentaire ‘Moslima'
Cigdem: ‘Ik kom uit een Turks gezin en ik ben islamitisch opgevoed, maar ik herken mezelf en mijn vriendinnen en familie helemaal niet in de foto’s die ik in de media zie. Die foto’s zijn vaak eenzijdig en versterken het stereotype beeld over moslima’s, maar als ik dat aankaartte werd ik vaak weggewoven. Met dit project wil ik het gesprek over de beeldvorming van ‘de moslima’ op gang brengen en het systeem veranderen.
Maartje: ‘Veel moslims en mensen van andere gemarginaliseerde groepen herkennen zich niet in het beeld dat in de media van hen bestaat. Dit voedt het wantrouwen in de journalistiek, een steeds groter maatschappelijk probleem. Gelukkig zijn er mensen als Cigdem die - vaak tegen de klippen op - proberen om in die media ruimte te creëren voor hun perspectief. Een belangrijke strijd. Alleen door stereotypering actief tegen te gaan, kunnen we elkaar als mens blijven zien.’
Bonuscontent
Bij het ‘Moslima’-tweeluik horen ook drie uitgebreide bonusinterviews. De interviews zijn gemonteerd door onze stagiair Lotteke Boogert. Beluister ze hier:
Over de makers
Cigdem Yuksel (1989) is fotograaf en onderzoeker. In 2016 won ze de prestigieuze Zilveren Camera prijs met haar schrijnende portretserie van Syrische vluchtelingenkinderen die in schoenfabrieken werkten in Turkije. Ze deed onderzoek naar ons collectief visueel geheugen en de visuele representatie van moslima’s in Nederland. Dit resulteerde onder andere in een veelbesproken onderzoeksrapport uit 2020 over de representatie van moslima’s in de beeldbank van het ANP. Ze maakte de fotoserie A New Beginning als onderdeel van het transmediale project Shadow Game dat overal door het land tentoongesteld werd en te zien was in New York tijdens het prestigieuze Photoville festival.
Maartje Duin (1975) is een bevlogen, originele en prijswinnende radio-/podcastmaker. In haar werk behandelt zij relevante maatschappelijke thema’s als ons slavernijverleden, eenzaamheid en dementie. Met ‘De plantage van onze voorouders’ won zij, samen met Peggy Bouva, de Tegel en de BNR Dutch Podcast Award 2020.
Maartje en Cigdem werkten eerder o.a. samen voor de Volkskrant.
Credits
Idee en onderzoek: Cigdem Yuksel
Regie en montage: Maartje Duin
Productie Prospektor: Sanne Wiltink en Laura Verduijn
Creatief producent Prospektor: Eefje Blankevoort
Eindredactie OVT: Laura Stek en Paul van der Gaag
Adviezen: Berna Toprak en Bente Hamel
Muziek: compositie: Tijmen Bergman, zang: Susanne Edam, bas: Eszl du Vois
Sound design en mixage: Wederik de Backer
Artwork: Zarlasht Zia en Kummer & Herrman
Montage assistentie: Lotteke Boogert
PR: Thamar Kempees
Mede mogelijk gemaakt door steun van Fonds ZOZ