(Buiten)tentoonstelling, boek, campagne
Als staatloze ben je nergens thuis, voor de wet besta je niet.
Staatlozen zijn mensen zonder nationaliteit. Ze hebben daarom geen paspoort of identiteitsbewijs. Zonder deze documenten zijn wezenlijke dingen als een huis huren, trouwen, studeren, een zorgverzekering afsluiten en legaal werken in Nederland niet mogelijk. De consequenties van staatloosheid zijn groot: zonder burgerschap krijg je geen bescherming of rechten van de staat, met soms onwaarschijnlijke en schrijnende gevolgen.
In Nederland zijn er ongeveer 10.000 staatlozen. Wereldwijd zijn dat er ongeveer 10 miljoen. Mensen worden staatloos geboren, verliezen hun nationaliteit door gebrekkige wetgeving, of door het uiteenvallen van staten. In Nederland is het moeilijk om aan te tonen dat je staatloos bent, omdat er geen identiteitsbewijs voor staatlozen bestaat. Ook is er geen officiële procedure om staatloosheid vast te stellen. Veel mensen belanden hierdoor in de illegaliteit.
Anoek Steketee portretteerde staatlozen, jong en oud, in Nederland of elders geboren - kwetsbare mensen die vastlopen in de Nederlandse bureaucratie. De portretten zijn onderdeel van de fotoserie Document Nederland, die zij in opdracht van het Rijksmuseum maakte. Eefje en Arnold deden research en schreven de teksten in het boek en voor de tentoonstelling.
“Mohamed grapte: je kunt met mijn dossier het hele Rijks beplakken.”
TENTOONSTELLING
Sinds 1975 organiseert het Rijksmuseum jaarlijks de tentoonstelling ‘Document Nederland’, waarvoor een Nederlandse fotograaf wordt gevraagd een actueel maatschappelijk onderwerp centraal te stellen. Voor 2017 kreeg Anoek Steketee de opdracht het thema ‘staatloos’ in beeld te brengen. Steketee ging op zoek naar staatlozen in Nederland: mensen zonder nationaliteit, zonder paspoort, die voor de wet niet bestaan, maar wel in ons land leven.
State of Being in het Rijksmuseum in Amsterdam, 6 oktober 2017 - 7 januari 2018.
“Je zou denken: in een beschaafd en georganiseerd land als Nederland kan dit niet, maar er zijn echt mensen die tussen wal en schip vallen,” zegt Steketee. „Die nergens bij horen. Stel je dat eens voor, dat je eigenlijk niet bestaat.”
BOEK
In samenwerking met nai010 publishers is ook het boek ‘State of Being’ uitgegeven. Steketee portretteerde mensen die de facto of erkend staatloos zijn, scenes, plekken en documenten. Zij werkte voor het boek samen met journalisten Eefje Blankevoort en Arnold van Bruggen en vormgevers Kummer & Herrman. Het fotodocument gecombineerd met interviews en teksten vormt een indringend portret van het leven in limboland.
Het boek is hier te bestellen.
BUITENTENTOONSTELLING
Na het succes van de tentoonstelling in het Rijksmuseum gaat
State of Being nu ook het land in als reizende tentoonstelling. De buitententoonstelling bestaat uit 5 driehoeksborden (15 panelen) van 120 x 240 cm met 14 portretten en 1 bord met uitleg over het project. De eerste buitententoonstelling stond op het Spuiplein in Den Haag.
CAMPAGNE
Het project en het thema Staatloosheid kregen veel aandacht. De overweldigende media-aandacht heeft er onder meer toe geleid dat twee van de geportretteerden een Nederlands paspoort hebben gekregen.
Er verschenen artikelen in o.a. NRC, De Volkskrant, FD Persoonlijk, AD en het Parool. Anoek werd geïnterviewd in Met het oog op morgen en EenVandaag en de NOS maakten een reportage over de zusjes Vanessa en Chisom, die een Nederlands paspoort hebben gekregen.
Nadat de foto’s van de zusjes in het Rijksmuseum hingen en media in hun woonplaats Almere om opheldering kwamen vragen over hun status, kregen Vanessa en Chisom versneld het Nederlanderschap. Opeens bleek de starre bureaucratie wel buigzaam. Nog in december, drie maanden na de opening van de tentoonstelling, vlogen Vanessa en Chisom met hun pleegmoeder Irene naar Londen voor een korte vakantie, een jarenlange droom voor de meisjes. “Het was een vinkje in de gemeenteadministratie, zo simpel kan het zijn,” vertelt Irene. “Met dat ene vinkje was onze jarenlange strijd voor de meisjes gestreden.”
Ook verscheen er een bijlage bij het maandblad Vrij Nederland, in een oplage van 10.000. Daarnaast is er een online special gemaakt, deze is hier te bekijken.
COLOFON
Fotografie: Anoek Steketee
Tekst en research: Eefje Blankevoort en Arnold van Bruggen
Vormgeving: Kummer & Herrman
Installatie buitententoonstelling: Frank Odink
Uitgever: Nai010 publishers
De buitententoonstelling is mogelijk gemaakt door de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR, Open Society Foundation, Amsterdams Fonds voor de Kunsten (AFK), Humanity House, Just Peace en Movies that Matter.
Veel dank aan de geportretteerden en hun families voor het delen van hun verhaal.
Bekijk ook:
De Asielzoekmachine
Tanans werd naar Nederland uitgenodigd:
Nieuw